Χρειαζεται Αλλαγη Πολιτικης και Παραγωγικου Μοντελου
Η πρόσφατη αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από τη Moody’s στην επενδυτική βαθμίδα (Baa3 με σταθερές προοπτικές) αποτελεί σημαντικό ορόσημο για την Ελλάδα, καθώς σηματοδοτεί την πλήρη επιστροφή της χώρας στην κατηγορία των αξιόπιστων οικονομιών. Παρά ταύτα, για τον μέσο πολίτη, η αναβάθμιση αυτή φαίνεται αποκομμένη από την καθημερινότητα, με το κόστος ζωής να παραμένει υψηλό, τους φόρους δυσβάσταχτους και τα εισοδήματα πενιχρά. Σε αυτό το άρθρο, αναλύουμε τι σημαίνει η αναβάθμιση της Moody’s, γιατί από μόνη της δεν αρκεί για να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των πολιτών, και προτείνουμε αλλαγές στο μείγμα πολιτικής και το παραγωγικό μοντέλο της χώρας, με συγκεκριμένα παραδείγματα και πρακτικές προτάσεις.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ MOODY’S ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;
Η Moody’s, ως ο τελευταίος μεγάλος οίκος αξιολόγησης που έδωσε στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα, επιβεβαίωσε τη βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών και την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας. Πρακτικά, η αναβάθμιση σημαίνει:
Μείωση του κόστους δανεισμού:
Το κράτος μπορεί να δανείζεται με χαμηλότερα επιτόκια, μειώνοντας το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Για παράδειγμα, τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων έχουν πέσει κάτω από 3%, κάτι που εξοικονομεί εκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Προσέλκυση επενδύσεων:
Η επενδυτική βαθμίδα διευκολύνει την είσοδο ξένων κεφαλαίων, καθώς πολλοί θεσμικοί επενδυτές (π.χ. συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες) επενδύουν μόνο σε χώρες με αυτή την κατηγορία. Πρόσφατα, είδαμε αυξημένη ζήτηση για ελληνικά ομόλογα, με υπερκάλυψη στις εκδόσεις.
Αναγνώριση της οικονομικής προόδου:
Η Moody’s αναγνώρισε τη μείωση του δημόσιου χρέους (κάτω από 150% του ΑΕΠ το 2025), την εξυγίανση του τραπεζικού τομέα (π.χ. μείωση “κόκκινων” δανείων) και τις μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανθεκτικότητα της οικονομίας, όπως η ψηφιοποίηση του δημοσίου.
Παρά τα παραπάνω, η αναβάθμιση αφορά κυρίως μακροοικονομικούς δείκτες και δεν μεταφράζεται άμεσα σε οφέλη για τον μέσο πολίτη. Για παράδειγμα, ενώ το κράτος εξοικονομεί χρήματα από χαμηλότερα επιτόκια, αυτά τα χρήματα δεν κατευθύνονται ακόμα σε κοινωνικές δαπάνες ή φορολογικές ελαφρύνσεις.
ΓΙΑΤΙ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ MOODY’S ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ;
Για τον μέσο Έλληνα, η αναβάθμιση της Moody’s μοιάζει με “τρύπα στο νερό”, καθώς δεν αντιμετωπίζει τα πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας. Οι λόγοι είναι οι εξής:
Μακροπρόθεσμος αντίκτυπος:
Τα οφέλη της αναβάθμισης (π.χ. χαμηλότερα επιτόκια, επενδύσεις) χρειάζονται χρόνο για να μεταφραστούν σε πολιτικές που θα επηρεάσουν τους πολίτες, όπως μείωση φόρων ή αύξηση κοινωνικών δαπανών.
Παράδειγμα:
Η μείωση του κόστους δανεισμού μπορεί να επιτρέψει στο κράτος να εξοικονομήσει 500 εκατ. ευρώ ετησίως, αλλά αυτά τα χρήματα δεν έχουν ακόμα κατανεμηθεί σε τομείς όπως η υγεία ή η παιδεία.
Πρόταση: Η κυβέρνηση πρέπει να παρουσιάσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τη χρήση αυτών των πόρων, π.χ. μείωση του ΕΝΦΙΑ για χαμηλά εισοδήματα εντός 6 μηνών.
Υψηλό κόστος ζωής:
Η ακρίβεια σε βασικά αγαθά (τρόφιμα, καύσιμα, ενέργεια) είναι παγκόσμιο φαινόμενο που δεν επηρεάζεται άμεσα από την αναβάθμιση.
Παράδειγμα:
Η τιμή του ελαιολάδου έχει αυξηθεί κατά 50% μέσα σε ένα χρόνο, ενώ οι λογαριασμοί ρεύματος παραμένουν υψηλοί παρά τις επιδοτήσεις.
Πρόταση: Επιβολή πλαφόν στις τιμές βασικών προϊόντων, όπως γάλα και ψωμί, και μόνιμη μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα από 13% σε 6%.
Υψηλοί φόροι και χαμηλά εισοδήματα:
Οι φόροι παραμένουν υψηλοί λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική σταθερότητα, ενώ οι μισθοί και οι συντάξεις δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες.
Παράδειγμα:
Ένας εργαζόμενος με μισθό 800 ευρώ πληρώνει υψηλές εισφορές και φόρους, ενώ τα έξοδα για ενοίκιο και λογαριασμούς υπερβαίνουν το 50% του εισοδήματός του.
Πρόταση: Μείωση του συντελεστή φορολογίας για εισοδήματα κάτω από 20.000 ευρώ ετησίως και αύξηση του αφορολόγητου ορίου στα 10.000 ευρώ.
Ανεπαρκή μέτρα στήριξης:
Τα επιδόματα (π.χ. επίδομα θέρμανσης, market pass) είναι προσωρινά και δεν λύνουν τα δομικά προβλήματα της οικονομίας, όπως η χαμηλή αγοραστική δύναμη.
Παράδειγμα:
Το επίδομα θέρμανσης των 200 ευρώ καλύπτει μόνο 1-2 μήνες κατανάλωσης, ενώ το market pass δεν επαρκεί για την κάλυψη των μηνιαίων εξόδων.
Πρόταση: Αντικατάσταση των εφάπαξ επιδομάτων με μόνιμες παροχές, όπως επιδότηση ενοικίου για χαμηλοσυνταξιούχους ή μηνιαίο επίδομα για πολύτεκνες οικογένειες.
Η αναβάθμιση, λοιπόν, από μόνη της δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, καθώς τα οφέλη της κατευθύνονται κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες και το κράτος, αντί για τον μέσο πολίτη.
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΜΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ
Για να γίνει η οικονομική ανάπτυξη πιο συμπεριληπτική και να φτάσει στην τσέπη του πολίτη, απαιτούνται δομικές αλλαγές στο μείγμα πολιτικής και το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Συγκεκριμένα:
1. Αύξηση Μισθών και Μείωση Φόρων
Η αύξηση του κατώτατου μισθού και των συντάξεων, με παράλληλη μείωση των φόρων και των εισφορών, θα ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των πολιτών.
Παράδειγμα:
Ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα είναι 830 ευρώ (μεικτά), ενώ σε χώρες όπως η Πορτογαλία ξεπερνά τα 900 ευρώ. Η αύξησή του στα 950 ευρώ θα βοηθήσει τους εργαζόμενους να καλύψουν βασικές ανάγκες.
Πρόταση: Σταδιακή αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 5% ετησίως, με παράλληλη μείωση των εργοδοτικών εισφορών για μικρές επιχειρήσεις.
Η μείωση του ΦΠΑ σε βασικά αγαθά (τρόφιμα, ενέργεια) και η επιβολή πλαφόν στις τιμές βασικών προϊόντων μπορούν να μειώσουν το κόστος ζωής.
Παράδειγμα:
Η μείωση του ΦΠΑ στο ψωμί από 13% σε 6% θα μειώσει την τιμή του κατά 7 λεπτά ανά καρβέλι, εξοικονομώντας 20 ευρώ μηνιαίως για μια τετραμελή οικογένεια.
Πρόταση: Επέκταση της μείωσης ΦΠΑ σε προϊόντα πρώτης ανάγκης, όπως γάλα, αυγά και φρούτα, και επιβολή πλαφόν στις τιμές καυσίμων.
Εναλλακτικά, η εισαγωγή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή (flat tax) 15% για όλα τα εισοδήματα θα μπορούσε να απλοποιήσει το φορολογικό σύστημα και να μειώσει το βάρος για τους πολίτες.
Παράδειγμα:
Με flat tax 15%, ένας εργαζόμενος με ετήσιο εισόδημα 20.000 ευρώ θα πληρώνει 3.000 ευρώ φόρο, αντί για 4.000 ευρώ με το σημερινό κλιμακωτό σύστημα, εξοικονομώντας 1.000 ευρώ ετησίως.
Πρόταση: Εφαρμογή flat tax 15% για εισοδήματα έως 50.000 ευρώ, με παράλληλη διατήρηση του αφορολόγητου ορίου στα 10.000 ευρώ για την προστασία των χαμηλότερων εισοδημάτων.
2. Δημιουργία Ποιοτικών Θέσεων Εργασίας
Η προσέλκυση επενδύσεων σε παραγωγικούς τομείς (βιομηχανία, τεχνολογία, τουρισμός) μπορεί να δημιουργήσει καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, μειώνοντας την ανεργία και αυξάνοντας τα εισοδήματα.
Παράδειγμα:
Η επένδυση της Microsoft στην Ελλάδα για data centers δημιούργησε 200 θέσεις εργασίας με μισθούς άνω των 2.000 ευρώ, αλλά τέτοιες επενδύσεις είναι περιορισμένες.
Πρόταση: Φορολογικά κίνητρα για εταιρείες που επενδύουν σε έρευνα και ανάπτυξη, με υποχρέωση πρόσληψης τουλάχιστον 50% Ελλήνων εργαζομένων.
Η στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, είναι κρίσιμη για την ενίσχυση της απασχόλησης.
Παράδειγμα:
Μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση στον τουρισμό μπορεί να δημιουργήσει 5-10 θέσεις εργασίας, αλλά συχνά αντιμετωπίζει υψηλούς φόρους και έλλειψη ρευστότητας.
Πρόταση: Χαμηλότοκα δάνεια για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με έμφαση σε τομείς όπως η αγροτική παραγωγή και η οικοτεχνία.
3. Αλλαγή του Παραγωγικού Μοντέλου
Η Ελλάδα πρέπει να στραφεί σε ένα πιο βιώσιμο και εξωστρεφές παραγωγικό μοντέλο, με έμφαση στην καινοτομία, την πράσινη ενέργεια, την τεχνολογία και την αγροτική παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Παράδειγμα:
Η παραγωγή βιολογικών προϊόντων, όπως ελαιόλαδο και μέλι, μπορεί να αυξήσει τις εξαγωγές, αλλά χρειάζεται καλύτερη πιστοποίηση και branding.
Πρόταση: Επιδοτήσεις για αγρότες που επενδύουν σε βιολογικές καλλιέργειες και δημιουργία εθνικού σήματος για ελληνικά προϊόντα υψηλής ποιότητας.
Η ενίσχυση της παραγωγής εγχώριων προϊόντων θα μειώσει την εξάρτηση από εισαγωγές, βελτιώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο και μειώνοντας τις τιμές.
Παράδειγμα:
Η Ελλάδα εισάγει το 60% των τροφίμων της, κάτι που αυξάνει τις τιμές λόγω μεταφορικών και συναλλαγματικών διακυμάνσεων.
Πρόταση: Ενίσχυση τοπικών αγορών (λαϊκές, συνεταιρισμοί) και μείωση της γραφειοκρατίας για την ίδρυση μικρών παραγωγικών μονάδων.
4. Δίκαιη Κατανομή των Οφελών
Τα οφέλη από την οικονομική ανάπτυξη πρέπει να κατανέμονται πιο δίκαια, με έμφαση στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, αντί να κατευθύνονται κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις ή τράπεζες.
Παράδειγμα:
Οι τράπεζες έχουν επωφεληθεί από την αναβάθμιση με χαμηλότερα επιτόκια, αλλά οι πολίτες δεν βλέπουν μείωση στα επιτόκια δανείων.
Πρόταση: Υποχρέωση των τραπεζών να μειώσουν τα επιτόκια καταναλωτικών δανείων για νοικοκυριά με εισόδημα κάτω από 25.000 ευρώ.
Η βελτίωση της δημόσιας υγείας, παιδείας και κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και η μείωση της γραφειοκρατίας, θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής.
Παράδειγμα:
Η έλλειψη γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία αναγκάζει τους πολίτες να καταφεύγουν σε ιδιωτικές υπηρεσίες, αυξάνοντας τα έξοδά τους.
Πρόταση: Πρόσληψη 2.000 νέων γιατρών και νοσηλευτών εντός του 2025, με χρηματοδότηση από τα κονδύλια της Ε.Ε.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ Η ΑΡΧΗ
Η αναβάθμιση της Moody’s αποτελεί σημαντικό βήμα για την ελληνική οικονομία, αλλά από μόνη της δεν αρκεί για να βελτιώσει την καθημερινότητα των πολιτών. Η αίσθηση ότι τα επιδόματα είναι “τρύπα στο νερό” και ότι τα οφέλη της ανάπτυξης δεν φτάνουν στον μέσο Έλληνα είναι απόλυτα δικαιολογημένη. Απαιτούνται δομικές αλλαγές στο μείγμα πολιτικής και το παραγωγικό μοντέλο, με έμφαση στην αύξηση των εισοδημάτων, τη μείωση του κόστους ζωής, τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και τη δίκαιη κατανομή των πόρων. Μόνο έτσι η οικονομική ανάπτυξη θα γίνει συμπεριληπτική και θα φτάσει στην τσέπη του πολίτη.