Πως η Συλληψη του Δημαρχου Κωνσταντινουπολης Αναμορφωνει το Πολιτικο Τοπιο
Η Τουρκία βιώνει μια ακόμα σεισμική πολιτική κρίση που απειλεί να αναδιαμορφώσει το μέλλον της. Η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου, δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, στις 19 Μαρτίου 2025, έχει πυροδοτήσει μαζικές διαδηλώσεις και έχει φέρει στην επιφάνεια έναν κύκλο καταστολής που μοιάζει να επαναλαμβάνεται στην ιστορία της χώρας. Πριν από 25-28 χρόνια, οι κεμαλιστές, με τη στήριξη του στρατού, φυλάκιζαν ισλαμιστές, όπως τον τότε δήμαρχο Ερντογάν, για να διατηρήσουν τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους. Σήμερα, ο Ερντογάν, έχοντας εδραιώσει ένα ισχυρό καθεστώς, στρέφεται εναντίον των κεμαλιστών αντιπάλων του, με τον Ιμάμογλου να γίνεται το τελευταίο “θύμα” αυτής της αντιστροφής ρόλων.
Η Συλληψη και η Δικαστικη Στρατηγικη του Ερντογαν
Η επιχείρηση σύλληψης του Ιμάμογλου ξεκίνησε τα ξημερώματα της Τετάρτης, 19 Μαρτίου, με την αστυνομία να εισβάλλει στο σπίτι του μετά από ένταλμα που εκδόθηκε με κατηγορίες για διαφθορά και φερόμενη στήριξη στο PKK, μια οργάνωση που η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατική. Λίγες μέρες νωρίτερα, το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης είχε ακυρώσει το πτυχίο του, κλείνοντας τον δρόμο για μελλοντική υποψηφιότητα στην προεδρία, καθώς το τουρκικό Σύνταγμα απαιτεί πανεπιστημιακό τίτλο. Οι κινήσεις αυτές δεν είναι τυχαίες: έρχονται λίγο πριν από τις εσωκομματικές εκλογές του CHP στις 23 Μαρτίου, όπου ο Ιμάμογλου θεωρούνταν φαβορί για την ηγεσία και πιθανός προεδρικός υποψήφιος.
Ο Ερντογάν, αντί να εμπλακεί άμεσα, επιλέγει να αφήσει τη δικαιοσύνη να αναλάβει. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το δικαστικό σύστημα έχει “καθαριστεί” από ανεξάρτητους δικαστές και έχει γεμίσει με πιστούς στον πρόεδρο.
«Ο Ερντογάν δεν θα λερώσει τα χέρια του. Έχει μάθει να κρύβεται πίσω από θεσμούς που διαμορφώνει κατά το δοκούν.»
Η στρατηγική αυτή του επιτρέπει να διατηρεί μια εικόνα “ουδετερότητας”, ενώ η αστυνομία καταστέλλει τις διαδηλώσεις με δακρυγόνα και οι αρχές επιβάλλουν απαγορεύσεις συγκεντρώσεων μέχρι τις 23 Μαρτίου. Ταυτόχρονα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περιορίζονται και τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ προβάλλουν την αφήγηση ότι ο Ιμάμογλου “απειλεί την εθνική ενότητα”.
Ενας Κυκλος Ιστορικης Ειρωνειας
Η ιστορική ειρωνεία είναι αδύνατο να αγνοηθεί. Το 1997, ο Ερντογάν, δήμαρχος Κωνσταντινούπολης τότε, φυλακίστηκε για την απαγγελία ενός ποιήματος με θρησκευτικό περιεχόμενο, μια πράξη που οι κεμαλικές αρχές θεώρησαν πρόκληση κατά του κοσμικού κράτους. Η ποινή του – 10 μήνες, από τους οποίους εξέτισε 4 – τον μετέτρεψε σε ήρωα για τους ισλαμιστές και τις φτωχές μάζες της Ανατολίας, που ένιωθαν περιθωριοποιημένες από τις ελίτ. Αυτή η φυλάκιση έθεσε τις βάσεις για την άνοδό του στην εξουσία το 2002 με το AKP.
Σήμερα, ο Ιμάμογλου βρίσκεται σε παρόμοια θέση, αλλά οι διαφορές είναι σημαντικές. Ο Ερντογάν είχε την ταπεινή καταγωγή και την αύρα του “ανθρώπου του λαού”, ενώ ο Ιμάμογλου, απόφοιτος πανεπιστημίου και επιτυχημένος επιχειρηματίας πριν γίνει δήμαρχος, ανήκει στην κεμαλική αστική μεσαία τάξη. Αυτή η ταξική διαφορά δυσκολεύει την προσπάθειά του να εμπνεύσει το ίδιο βαθύ, λαϊκό αίσθημα πέρα από τις μεγαλουπόλεις. Το CHP, που τον στηρίζει, παραμένει εγκλωβισμένο στην κεμαλική του ταυτότητα, αδυνατώντας να προσεγγίσει τις συντηρητικές μάζες που βλέπουν τον Ερντογάν ως “σουλτάνο”.
Ο Διχασμος και η Αδυναμια της Αντιπολιτευσης
Η Τουρκία είναι μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μία, οι μεγάλες πόλεις – Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη – φιλοξενούν μια μορφωμένη μεσαία τάξη που αντιστέκεται στον αυταρχισμό του Ερντογάν. Πολλοί από αυτούς ωφελήθηκαν από την οικονομική ανάπτυξη της πρώτης δεκαετίας του AKP, αλλά τώρα στρέφονται εναντίον του λόγω της οικονομικής κρίσης, με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 70% και τη λίρα να καταρρέει. Από την άλλη, η Ανατολία και τα φτωχά περίχωρα των πόλεων παραμένουν πιστά στον Ερντογάν. Παρά τη φτώχεια και την έλλειψη υποδομών, τον βλέπουν ως υπερασπιστή της θρησκείας και της εθνικής υπερηφάνειας, έναν ηγέτη που τους έδωσε φωνή μετά από δεκαετίες κεμαλικής κυριαρχίας.
Η αντιπολίτευση, με το CHP στην πρώτη γραμμή, δεν φαίνεται να έχει τη δύναμη να αντιμετωπίσει αυτή την πόλωση μακροπρόθεσμα. Οι διαδηλώσεις έξω από το δημαρχείο Κωνσταντινούπολης στις 19 Μαρτίου, μαζικές, αντιμετωπίστηκαν προσωρινά ελεγχόμενα, ενώ το κόμμα δυσκολεύεται να οργανώσει ένα συνεκτικό κίνημα.
«Μόνο μια αιματηρή επανάσταση θα μπορούσε να ανατρέψει το καθεστώς, αναγκάζοντας διεθνείς παίκτες να επέμβουν.»
Χωρίς ένα τέτοιο ακραίο σενάριο, ο Ερντογάν φαίνεται ικανός να “σπάσει” την όποια δυναμική της αντιπολίτευσης, εκμεταλλευόμενος την έλλειψη ενότητας και στρατηγικής του CHP.
Η Διεθνης Αναμονη
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με προσοχή, αλλά χωρίς διάθεση άμεσης παρέμβασης. Η ΕΕ εξέφρασε “ανησυχία” μέσω της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ το Συμβούλιο της Ευρώπης καταδίκασε “σθεναρά” τη σύλληψη. Ωστόσο, οι αντιδράσεις παραμένουν χλιαρές, καθώς χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία διατηρούν σημαντικές εμπορικές σχέσεις με την Τουρκία και δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν τα συμφέροντά τους. Το μεταναστευτικό και η ενεργειακή κρίση ενισχύουν αυτή την επιφυλακτικότητα.
Οι ΗΠΑ, αν και μέλος του ΝΑΤΟ μαζί με την Τουρκία, κρατούν αποστάσεις από τον Ερντογάν, θεωρώντας τον αναξιόπιστο εταίρο. Μπορεί να εκδώσουν δηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας, αλλά δεν θα επέμβουν εκτός αν η κρίση απειλήσει στρατηγικά συμφέροντα, όπως η βάση του Ιντσιρλίκ. Η Ρωσία, από την πλευρά της, διατηρεί μια “ρεαλιστική” σχέση με την Τουρκία – S-400, TurkStream – και θα περιμένει να δει αν ο Ερντογάν αποδυναμωθεί για να επωφεληθεί γεωπολιτικά.
Αυτή η στάση αναμονής δίνει στον Ερντογάν περιθώριο να εδραιώσει την εξουσία του, αλλά τον αφήνει εκτεθειμένο αν η κατάσταση ξεφύγει – π.χ. με ανεξέλεγκτες διαδηλώσεις ή περαιτέρω οικονομικό κραχ.
Επιμετρο: Ευκαιριες για την Ελλαδα και η “Παγιδα” της Διακηρυξης Φιλιας
Η κρίση στην Τουρκία ανοίγει παράθυρα ευκαιρίας για την Ελλάδα. Η αποδυνάμωση της εσωτερικής συνοχής της γείτονος και η πιθανή απομόνωσή της από τη Δύση ενισχύουν τη διπλωματική θέση της Αθήνας. Ωστόσο, η προγραμματισμένη συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη τον Απρίλιο 2025, στο πλαίσιο της Διακήρυξης Φιλίας των Αθηνών, θα πρέπει να αναβληθεί.
Η Διακήρυξη, που υπογράφηκε το 2023, παρουσιάστηκε ως βήμα αποκλιμάκωσης, αλλά μοιάζει περισσότερο με διπλωματική παγίδα της Τουρκίας. Σε μια περίοδο που ο Ερντογάν καταστέλλει την αντιπολίτευση και προβάλλεται ως “σταθεροποιητής”, η συνάντηση θα μπορούσε να νομιμοποιήσει το καθεστώς του διεθνώς, ενώ η Ελλάδα δεν θα κερδίσει ουσιαστικές δεσμεύσεις. Με την Τουρκία σε κρίση, η Αθήνα πρέπει να περιμένει, να ενισχύσει τις συμμαχίες της στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και να αποφύγει βιαστικές χειρονομίες “φιλίας” που μπορεί να την εκθέσουν.
Επιλογος
Η κρίση στην Τουρκία είναι κάτι περισσότερο από μια εσωτερική διαμάχη – είναι μια δοκιμασία για τη δημοκρατία, την αντοχή της αντιπολίτευσης και τη διεθνή ισορροπία. Ο Ερντογάν, με τη δικαστική του ασπίδα και τον έλεγχο των θεσμών, φαίνεται να κερδίζει έδαφος, ενώ ο Ιμάμογλου κινδυνεύει να ξεθωριάσει ως σύμβολο, περιορισμένος από την κεμαλική ταυτότητα του CHP. Για την Ελλάδα, η υπομονή και η στρατηγική ψυχραιμία είναι ο μόνος δρόμος μπροστά σε έναν γείτονα που βυθίζεται στον διχασμό.