Πως η συμμετοχη της Τουρκιας επηρεαζει την Ελλαδα και τι μπορει να κανει η Αθηνα σε ενα ρευστο γεωπολιτικο τοπιο
Η πιθανή ένταξη της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, όπως φάνηκε στη συνάντηση του Λονδίνου στις 2 Μαρτίου 2025, έχει ανοίξει έναν έντονο διάλογο. Με τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν παρόντα και τις αντιφατικές ανακοινώσεις από Παρίσι και Λονδίνο να ακολουθούν, η κατάσταση αποκαλύπτει τόσο τις φιλοδοξίες της Άγκυρας όσο και τις δυσκολίες της Ευρώπης να βρει κοινό βηματισμό. Για την Ελλάδα, οι εξελίξεις αυτές δεν είναι απλώς μια διπλωματική πρόκληση, αλλά μια απειλή για την εθνική της ασφάλεια. Παράλληλα, η απουσία ενιαίας ευρωπαϊκής στρατηγικής και η αβεβαιότητα για τον ρόλο των ΗΠΑ αφήνουν περιθώριο στην Αθήνα να αναζητήσει νέους τρόπους για να ενισχύσει τη θέση της. Σε αυτό το άρθρο, αναλύουμε διεξοδικά τους κινδύνους για την Ελλάδα, τις εσωτερικές και εξωτερικές δυσκολίες για μια ευρωπαϊκή συμφωνία, και πώς η Ελλάδα μπορεί να «πουλήσει» τις υπηρεσίες της σε ΗΠΑ και Ρωσία.
Η Τουρκια στην Ευρωπαϊκη Ασφαλεια: Μια Αναθεωρητικη Παρουσια
Η Τουρκία επιδιώκει να εδραιωθεί ως βασικός πυλώνας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, εκμεταλλευόμενη τη στρατηγική της θέση μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Μαύρης Θάλασσας. Η πρόσφατη συνάντηση στο Λονδίνο, που διοργάνωσε ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, υπογραμμίζει αυτή την τάση, με την Άγκυρα να συμμετέχει σε συζητήσεις για την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή άμυνα. Η συνεργασία της με ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες είναι εντυπωσιακή: από την ισπανική Navantia για ναυτικά προγράμματα, τη γερμανο-ολλανδική κοινοπραξία για υποβρύχια, την MBDA για πυραύλους, μέχρι την ιταλική Leonardo για drones και την πιθανή απόκτηση Eurofighter Typhoon από τη Βρετανία. Αυτά τα βήματα δείχνουν ότι η Τουρκία χτίζει μια ισχυρή στρατιωτική βάση με ευρωπαϊκή τεχνολογία.
Ωστόσο, η πολιτική της παραμένει αναθεωρητική. Η Άγκυρα αμφισβητεί την κυπριακή ΑΟΖ με γεωτρήσεις και στρατιωτικές κινήσεις, ενώ οι καθημερινές υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών πάνω από ελληνικά νησιά στο Αιγαίο αποτελούν διαρκή πρόκληση(ας μην γελιόμαστε με την προσώρινη κατάστση της Διακήρυξης των Αθηνών). Επιπλέον, η στάση της στον πόλεμο της Ουκρανίας – πωλήσεις drones Bayraktar στο Κίεβο, αλλά και μεσολάβηση με τη Ρωσία – δείχνει ότι η Τουρκία κινείται με βάση τα δικά της συμφέροντα, όχι τα ευρωπαϊκά.
«Η Τουρκία δεν μπορεί να είναι αξιόπιστος εταίρος όταν οι ενέργειές της υπονομεύουν την εδαφική ακεραιότητα κρατών-μελών της ΕΕ, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος», σημειώνει ανώτερος διπλωμάτης από την Αθήνα.
Για την Ελλάδα, η ενίσχυση της Τουρκίας μέσω ευρωπαϊκών συνεργασιών αποτελεί διπλή απειλή: στρατιωτική και διπλωματική. Η πρόσφατη προσέγγιση της Γαλλίας με την Τουρκία, παρά τις προηγούμενες δεσμεύσεις του Παρισιού για στήριξη της Αθήνας (π.χ. Rafale, Belharra), προσθέτει ακόμα μεγαλύτερη πίεση.
Κινδυνοι για την Ελλαδα
Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η Ελλάδα από τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια είναι πολυδιάστατοι και απαιτούν προσεκτική ανάλυση:
Στρατιωτική ανισορροπία:
Η απόκτηση προηγμένων οπλικών συστημάτων από την Τουρκία, όπως τα Eurofighter ή τα συστήματα της MBDA, διευρύνει το χάσμα ισχύος με την Ελλάδα. Η Αθήνα, παρά τις δικές της αμυντικές επενδύσεις (Rafale, φρεγάτες FDI), δυσκολεύεται να συμβαδίσει με τον εξοπλιστικό ρυθμό της Άγκυρας, που υποστηρίζεται από πολλαπλές ευρωπαϊκές πηγές.
Αποδυνάμωση συμμαχιών:
Η στροφή της Γαλλίας προς την Τουρκία, που φαίνεται από τη σιωπή του Παρισιού για τις τουρκικές παραβιάσεις και την πιθανή συνεργασία σε αμυντικά προγράμματα, μειώνει την αξιοπιστία ενός βασικού συμμάχου. Παράλληλα, η Βρετανία, με το σχέδιο συνεργασίας που περιλαμβάνει την Τουρκία, δείχνει να προτιμά τα δικά της συμφέροντα (π.χ. πωλήσεις όπλων) από την ενίσχυση της ελληνικής θέσης.
Διπλωματική απομόνωση:
Αν η Τουρκία ενταχθεί πλήρως στην ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί απομονωμένη εντός ΕΕ, με περιορισμένη υποστήριξη για τις θέσεις της στο Κυπριακό ή το Αιγαίο. Η απουσία ενιαίας ευρωπαϊκής στάσης, όπως φάνηκε από τις αντιφατικές ανακοινώσεις μετά το Λονδίνο, επιδεινώνει αυτή την κατάσταση.
Ευρύτερη αποσταθεροποίηση:
Η Τουρκία χρησιμοποιεί την επιρροή της στην Ουκρανία (π.χ. drones, συμφωνία σιτηρών) για να ενισχύσει τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πίεση προς την Ελλάδα σε διμερή ζητήματα, όπως η υφαλοκρηπίδα ή οι θαλάσσιες ζώνες.
Δυσκολιες για μια Ευρωπαϊκη Συμφωνια
Η διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής συμφωνίας που να περιλαμβάνει την Τουρκία αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια, τόσο εντός της Ευρώπης όσο και σε σχέση με τις ΗΠΑ:
Εντός ΕΕ:
Η συνάντηση του Λονδίνου αποκάλυψε βαθιές διαιρέσεις. Ο Μακρόν πρότεινε μια εκεχειρία ενός μήνα στην Ουκρανία, καλύπτοντας αεροπορικές, ναυτικές και ενεργειακές επιθέσεις, παρουσιάζοντάς την ως κοινή γαλλοβρετανική πρωτοβουλία. Ωστόσο, το Λονδίνο διέψευσε οποιαδήποτε συμφωνία, με πηγές να τονίζουν ότι η συζήτηση ήταν προκαταρκτική. Αυτή η ασυνεννοησία αντικατοπτρίζει τις διαφορετικές προτεραιότητες: η Γαλλία επιδιώκει ηγετικό ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα, ενώ η Βρετανία, εκτός ΕΕ, εστιάζει στη διμερή συνεργασία με χώρες όπως η Τουρκία. Η Ελλάδα και η Κύπρος, που αντιτίθενται στην ένταξη της Τουρκίας, περιπλέκουν περαιτέρω τις αποφάσεις, καθώς διατηρούν το δικαίωμα βέτο σε πρωτοβουλίες όπως η PESCO.
Χωρίς τις ΗΠΑ:
Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ αλλάζει τα δεδομένα. Ο Τραμπ έχει εκφράσει σκεπτικισμό για την αμερικανική δέσμευση στο ΝΑΤΟ και πιέζει για μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία με τη Ρωσία, πιθανώς χωρίς να συντονιστεί πλήρως με την ΕΕ. Αυτό αφήνει την Ευρώπη σε αδυναμία. Η ΕΕ δεν έχει ακόμα τις στρατιωτικές ή οικονομικές δυνατότητες να αντικαταστήσει την αμερικανική στήριξη, ενώ η συμμετοχή της Τουρκίας – που συχνά κινείται αντίθετα στα αμερικανικά συμφέροντα (π.χ. S-400 από Ρωσία) – προκαλεί επιπλέον τριβές. Χωρίς τις ΗΠΑ, η Ευρώπη δυσκολεύεται να επιβάλει ενιαία γραμμή, δίνοντας στην Τουρκία χώρο να εκμεταλλευτεί τις διαιρέσεις.
Ελλαδα: Πως να «Πουλησει» τις Υπηρεσιες της
Σε αυτό το αβέβαιο γεωπολιτικό περιβάλλον, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αναδειχθεί σε στρατηγικό παίκτη, προσφέροντας υπηρεσίες σε ΗΠΑ και Ρωσία:
Προς τις ΗΠΑ:
Η Ελλάδα μπορεί να τοποθετηθεί ως ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι στρατιωτικές βάσεις της, όπως η Σούδα στην Κρήτη και η Αλεξανδρούπολη στον Έβρο, προσφέρουν πρόσβαση σε κρίσιμες περιοχές: τη Μέση Ανατολή, τη Μαύρη Θάλασσα και τα Βαλκάνια. Με τον Τραμπ να πιέζει τους Ευρωπαίους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες, η Ελλάδα μπορεί να τονίσει τη σταθερότητά της σε αντίθεση με την απρόβλεπτη Τουρκία. Επιπλέον, η συμμετοχή της σε κοινές ασκήσεις με το Ισραήλ – στενό σύμμαχο των ΗΠΑ – ενισχύει τη θέση της.
«Η Ελλάδα είναι η μόνη σταθερή δύναμη στην περιοχή που μπορεί να εγγυηθεί τα αμερικανικά συμφέροντα, από την ενεργειακή ασφάλεια μέχρι την αντιμετώπιση της ρωσικής επιρροής», υπογραμμίζει στρατιωτικός αναλυτής στην Αθήνα.
Προς τη Ρωσία:
Παρά τις εντάσεις λόγω της στήριξης της Ελλάδας στην Ουκρανία, η Αθήνα διατηρεί ιστορικούς δεσμούς με τη Μόσχα, βασισμένους στην ορθόδοξη ταυτότητα και την πολιτιστική εγγύτητα. Με την Τουρκία να ελέγχει τους Στενά και να παίζει διπλό παιχνίδι με τη Ρωσία, η Ελλάδα μπορεί να προτείνει τον εαυτό της ως εναλλακτικό εταίρο. Για παράδειγμα, η ελληνική ναυτιλία, που κυριαρχεί παγκοσμίως, θα μπορούσε να διευκολύνει τη μεταφορά ρωσικών πόρων, ενώ η Αθήνα θα μπορούσε να μεσολαβήσει σε διπλωματικές συνομιλίες. Αυτό απαιτεί προσεκτική ισορροπία, αλλά δίνει στην Ελλάδα μοναδικό πλεονέκτημα.
Συμπερασμα
Η συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την Ελλάδα, ενισχύοντας έναν γείτονα με επιθετική στάση. Οι εσωτερικές διαιρέσεις στην ΕΕ, όπως φάνηκε από το Λονδίνο, και η αβεβαιότητα για τον ρόλο των ΗΠΑ περιπλέκουν τη διαμόρφωση μιας συνολικής στρατηγικής. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν είναι αδύναμη. Με έξυπνη διπλωματία και στρατηγική αξιοποίηση της θέσης της, μπορεί να προσφέρει σταθερότητα στις ΗΠΑ και διαμεσολάβηση στη Ρωσία, ενισχύοντας τη δική της ασφάλεια. Η επιτυχία εξαρτάται από αποφασιστικές κινήσεις και συνεργασίες με συμμάχους όπως το Ισραήλ και η Ιταλία της Μελόνι.