Η Προσκληση στη Χαρα της Αναστασεως και η Ελπιδα του Συγχρονου Ανθρωπου
Εισαγωγη:
Η Κυριακή του Πάσχα είναι η κορυφή της χριστιανικής πίστης, η μέρα που το «Χριστός Ἀνέστη» ηχεί ως θριαμβευτικός ύμνος της νίκης του φωτός επί του σκότους. Στη Λειτουργία της Αναστάσεως, ο Κατηχητικός Λόγος του Ιωάννη Χρυσοστόμου, που ακούγεται σε κάθε εκκλησία, δεν είναι απλώς ένα κείμενο – είναι μια θεϊκή πρόσκληση, ένας ύμνος στην αγάπη του Θεού που αγκαλιάζει κάθε ψυχή. Είναι ένα μήνυμα ελπίδας, συγχώρεσης και αναγέννησης, που μιλά στον σύγχρονο άνθρωπο με την ίδια δύναμη όπως και πριν αιώνες.
Ο Κατηχητικός Λόγος του Ιωάννη Χρυσοστόμου, γραμμένος τον 4ο αιώνα, είναι ένα αριστούργημα θεολογικής απλότητας και πνευματικής βαθύτητας. Αρχίζει με μια πρόσκληση: «Εἴ τις εὐσεβὴς καὶ φιλόθεος, ἀπολαυέτω τοῦ καλοῦ τούτου καὶ λαμπροῦ πανηγυρισμοῦ». Ο Χρυσόστομος καλεί όλους – τους πιστούς, τους ευσεβείς, ακόμα και εκείνους που νήστεψαν «ἀπὸ τῆς πρώτης ὥρας» ή που ήρθαν «ἐν τῇ ἑνδεκάτῃ». Δεν υπάρχει διάκριση, δεν υπάρχει αποκλεισμός. Η Ανάσταση του Χριστού είναι γιορτή για κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως της πορείας του. Αυτή η καθολικότητα της πρόσκλησης είναι το πρώτο μεγάλο μήνυμα: ο Θεός δεν μετρά τις ατέλειές μας, αλλά ανοίγει την αγκαλιά Του σε όλους.
Στη συνέχεια, ο Λόγος κορυφώνεται με τη διακήρυξη της νίκης: «Ἄδης ἐπικράνθη· καὶ γὰρ κατηργήθη, καὶ γὰρ ἐνεπαίχθη, καὶ γὰρ ἐνεκρώθη». Ο Χρυσόστομος περιγράφει τον θρίαμβο του Χριστού επί του θανάτου με λυρική δύναμη. Ο Άδης, ο τύραννος που κρατούσε τις ψυχές αιχμάλωτες, «ἐπικράνθη» – όχι μόνο νικήθηκε, αλλά και ταπεινώθηκε. «Ἔλαβε σῶμα, καὶ Θεῷ περιέτυχεν· ἔλαβε γῆν, καὶ οὐρανῷ ἀπήντησεν». Ο Χριστός, με την ανθρώπινη φύση Του, κατέβηκε στον τάφο, μα με τη θεϊκή Του δύναμη ανέστη, συντρίβοντας τον θάνατο. Αυτό το μυστήριο – η ένωση του ανθρώπινου με το θείο – είναι η καρδιά της Αναστάσεως. Ο θάνατος, που για αιώνες φόβιζε την ανθρωπότητα, αποδείχτηκε «σκιά», ένα φάντασμα χωρίς ουσία μπροστά στη ζωή του Χριστού.
Ο Χρυσόστομος συνεχίζει με μια παρηγορητική διαβεβαίωση: «Οὐδεὶς φοβείσθω θάνατον· ἠλευθέρωσε γὰρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος». Ο θάνατος του Χριστού δεν ήταν ήττα, αλλά λύτρωση. Ο Σταυρός, που φαινόταν όργανο ντροπής, έγινε το κλειδί που ξεκλείδωσε τον Παράδεισο. Και η πρόσκληση κλείνει με μια κραυγή χαράς: «Εἰσέλθετε πάντες εἰς τὴν χαρὰν τοῦ Κυρίου ἡμῶν… πλούσιοι καὶ πένητες μετ’ ἀλλήλων χορεύσατε». Ο Θεός δεν ζητά διαπιστευτήρια – καλεί τον καθένα να γευτεί τη χαρά της Ανάστασης, να χορέψει στον ρυθμό της νέας ζωής.
Συσχετισμός με τον Σύγχρονο Άνθρωπο:
Για τον σύγχρονο άνθρωπο, που ζει σε έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα, φόβο και αποξένωση, ο Κατηχητικός Λόγος είναι βάλσαμο. Ζούμε σε μια εποχή όπου ο θάνατος – σωματικός, συναισθηματικός, πνευματικός – καραδοκεί: η απώλεια, η μοναξιά, η απελπισία είναι οι «Άδεις» της καθημερινότητάς μας. Ο Χρυσόστομος μας λέει ότι ο Χριστός τους νίκησε όλους. Ο σύγχρονος άνθρωπος, συχνά εγκλωβισμένος στην υλιστική του φυλακή, αναζητά νόημα πέρα από τα εφήμερα. Η Ανάσταση, όπως την εξυμνεί ο Λόγος, δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός, αλλά μια διαρκής πραγματικότητα: ο Χριστός ανασταίνεται κάθε στιγμή που η ψυχή μας ανοίγει στο φως Του.
Η πρόσκληση «εἰσέλθετε πάντες» μιλά σε έναν κόσμο διχασμένο από κοινωνικές, οικονομικές και ιδεολογικές διαφορές. Σήμερα, που η ανθρωπότητα χωρίζεται σε «πλούσιους και πένητες», σε «δίκαιους και αμαρτωλούς», ο Χρυσόστομος μας υπενθυμίζει ότι η αγάπη του Θεού δεν γνωρίζει όρια. Ο σύγχρονος άνθρωπος, που συχνά νιώθει ανάξιος ή καθυστερημένος στο πνευματικό του ταξίδι («ἐν τῇ ἑνδεκάτῃ»), βρίσκει παρηγοριά: δεν είναι ποτέ αργά για να επιστρέψει. Και ο φόβος του θανάτου, που στοιχειώνει τη ζωή μας μέσα από ασθένειες, κρίσεις και υπαρξιακά αδιέξοδα, διαλύεται μπροστά στο «οὐδεὶς φοβείσθω». Ο Χριστός πήρε τον θάνατο πάνω Του για να μας δώσει ζωή – και αυτή η ζωή δεν είναι απλώς επιβίωση, αλλά πληρότητα, χαρά, ένωση με τον Θεό.
Θεολογικη Εμβαθυνση
Ο Λόγος αποκαλύπτει το μυστήριο της κένωσης και της δόξας. Ο Χριστός, ο Θεός που «ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας», ταπεινώνεται μέχρι θανάτου, για να ανυψώσει τον άνθρωπο στον ουρανό. Η Ανάσταση δεν είναι μόνο νίκη επί του θανάτου, αλλά αποκάλυψη της θεϊκής ευσπλαχνίας. Ο Χρυσόστομος τονίζει ότι ο Θεός δεν ζητά ανταπόδοση, αλλά προσφέρει χάρη: «Πάντα γὰρ ἐχαρίσατο ὁ Δεσπότης». Αυτή η δωρεά είναι η ουσία του Πάσχα – η μεταμόρφωση του πόνου σε χαρά, της ήττας σε θρίαμβο, του τάφου σε πηγή ζωής.
Επιλογος:
Ο Κατηχητικός Λόγος δεν είναι μόνο ένας ύμνος της Εκκλησίας – είναι μια φωνή που διαπερνά τους αιώνες, καλώντας τον σύγχρονο άνθρωπο να αφήσει το σκοτάδι και να μπει στο φως. Είναι η υπόσχεση ότι η αμαρτία συγχωρείται, ο θάνατος νικιέται, και η ζωή αποκτά νόημα. «Χριστός Ἀνέστη», και μαζί Του ανασταίνονται οι ελπίδες μας. Ας χορέψουμε, λοιπόν, όπως μας καλεί ο Χρυσόστομος, στη γιορτή της Αναστάσεως – γιατί ο τάφος είναι άδειος, και η αγάπη του Θεού ζει για πάντα.
Ει τις ευσεβής και φιλόθεος, απολαυέτω της καλής ταύτης και λαμπράς πανηγύρεως.
Ει τις ευγνώμων, εισελθέτω χαίρων εις την χαράν του Κυρίου αυτού.
Ει τις έκαμε νηστεύων, απολαυέτω νυν το δηνάριον.
Ει τις από της πρώτης ώρας ειργάσατο, δεχέσθω σήμερον το δίκαιον όφλημα.
Ει τις μετά την τρίτην ήλθεν, ευχαρίστως εορτασάτω.
Ει τις μετά την έκτην έφθασε, μηδέν αμφιβαλλέτω· και γαρ ουδέν ζημειούται.
Ει τις υστέρησεν εις την ενάτην, προσελθέτω, μηδέν ενδοιάζων.
Ει τις εις μόνην έφθασε την ενδεκάτην, μη φοβηθή την βραδύτητα· φιλότιμος γαρ ων ο Δεσπότης, δέχεται τον έσχατον καθάπερ και τον πρώτον· αναπαύει τον της ενδεκάτης, ως τον εργασάμενον από της πρώτης· και τον ύστερον ελεεί και τον πρώτον θεραπεύει· κακείνω δίδωσι και τούτω χαρίζεται· και τα έργα δέχεται και την γνώμην ασπάζεται· και την πράξιν τιμά και την πρόθεσιν επαινεί.
Ουκούν εισέλθετε πάντες εις την χαράν του Κυρίου υμών· και πρώτοι και δεύτεροι τον μισθόν απολαύετε. Πλούσιοι και πένητες μετ’ αλλήλων χορεύσατε· εγκρατείς και ράθυμοι την ημέραν τιμήσατε· νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες, ευφράνθητε σήμερον. Η τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες.
Ο μόσχος πολύς, μηδείς εξέλθη πεινών. Πάντες απολαύσατε του συμποσίου της πίστεως· πάντες απολαύσατε του πλούτου της χρηστότητος. Μηδείς θρηνείτω πενίαν· εφάνη γαρ η κοινή Βασιλεία. Μηδείς οδυρέσθω πταίσματα· συγνώμη γαρ εκ του τάφου ανέτειλε. Μηδείς φοβείσθω θάνατον· ηλευθέρωσε γαρ ημάς ο του Σωτήρος θάνατος. Έσβεσεν αυτόν, υπ’ αυτού κατεχόμενος.
Εσκύλευσε τον άδην ο κατελθών εις τον άδην. Επίκρανεν αυτόν, γευσάμενον της σαρκός αυτού. Και τούτο προλαβών Ησαΐας εβόησεν· ο άδης φησίν, επικράνθη, συναντήσας σοι κάτω.
Επικράνθη· και γαρ κατηργήθη.
Επικράνθη· και γαρ ενεπαίχθη.
Επικράνθη· και γαρ ενεκρώθη.
Επικράνθη· και γαρ καθηρέθη.
Επικράνθη· και γαρ εδεσμεύθη.
Έλαβε σώμα και Θεώ περιέτυχεν.
Έλαβε γήν και συνήντησεν ουρανώ.
Έλαβεν όπερ έβλεπε και πέπτωκεν όθεν ουκ έβλεπε.
Πού σου, θάνατε, το κέντρον;
Πού σου, άδη, το νίκος;
Ανέστη Χριστός και σύ καταβέβλησαι.
Ανέστη Χριστός και πεπτώκασι δαίμονες.
Ανέστη Χριστός και χαίρουσιν άγγελοι.
Ανέστη Χριστός, και ζωή πολιτεύεται.
Ανέστη Χριστός και νεκρός ουδείς επί μνήματος.
Χριστός γαρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο.
Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων.
Αμήν.